ساختار مقعد یا مخرج چیست+ بیماریهای مقعدی (نشیمنگاهی)

مقعد چیست؟ انتهای روده بزرگ شماست، جایی که ضایعات مواد غذایی خود را از طریق دستگاه گوارش تجزیه شده و دفع می شوند. ماهیچه‌ها، اعصاب و غشاهای مخاطی مقعد با هم کار کرده تا حرکات روده سالمی را ایجاد کرده که باعث تعادل در سیستم گوارش شما شوند. آنها همچنین برای بسته نگه داشتن مقعد در برابر عفونت هایی که از بیرون وارد می شوند تلاش می کنند.

مقعد چیست؟

دریچه مقع، مخرج یا ماتحت به انگلیسی آنوس ANUS یا آنال ANAL نام دارد. این عضو در انتهای روده بزرگ قرار داشته که به طور کلی سه یا چهار سانتی متر آخر آن است. این قسمت جایی است که روده بزرگ شما به سمت بیرون باز می شود تا مدفوع از آن خارج شود. در مقعد، بافت پوشاننده داخل روده بزرگ شروع به تغییر از مخاط حساس به پوست طبیعی می کند. ماهیچه های حلقوی مانند به نام اسفنکتر، مقعد شما را احاطه کرده و آن را بسته نگه می دارند تا زمانی که برای خروج مدفوع باز شوند.

تفاوت مقعد و رکتوم چیست؟

آیا رکتوم همان مقعد است؟ همانطور که در ابتدای متن به این موضوع اشاره کردیم، رکتوم بخشی از روده بزرگ است که درست قبل از مقعد قرار می گیرد. حدود پنج یا شش اینچ طول دارد. این قسمت مانند مخزنی است که مدفوع قبل از بیرون آمدن در آن جمع می شود. هنگامی که راست روده شما پر است، اعصاب این ناحیه میل به اجابت مزاج را تحریک می کنند و اسفنکتر داخلی مقعد شما به طور خودکار شل می شود. اسفنکتر خارجی تحت کنترل آگاهانه بوده و زمان اجابت مزاج وظیفه دفع را انجام می دهد.

بیشتر بخوانید: ساختار رکتوم چیست؟

ساختار و بافت آنوس (مقعد)

یک ردیف چین های عمودی در لایه های نازک داخلی مقعد شما را به دو قسمت بالا و پایین تقسیم می کند. این چین‌ها ستون‌هایی را تشکیل می‌دهند به نام ستون‌های مقعدی که توسط شیارهایی (سینوس‌های مقعدی) از هم جدا شده که به چین‌های کوچک‌تر (دریچه‌های مقعدی) ختم می‌شوند. سینوس های مقعدی حاوی غدد ترشح کننده مخاطی هستند. دریچه‌ها انتهای سینوس‌ها و خط جداکننده‌ای را نشان می‌دهند که در آن پوشش مخاطی شروع به تغییر پوست می‌کند که اصطلاحا به آنها خط پکتینات یا خط دندانه‌دار می گویند.

قسمت های بالایی و پایینی مقعد (بالا و زیر خط پکتینات) دارای منبع عروقی و منبع عصبی متفاوتی هستند. به همین دلیل است که آنوس به درد مقعدی و سایر احساسات زیر خط (در دو سوم پایین) بسیار حساس تر است. اسفنکترهای داخلی و خارجی مقعدی شما نیز منبع عصبی متفاوتی دارند، به همین دلیل است که درونی غیرارادی و بیرونی تحت کنترل ارادی است.

عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی

دو ماهیچه در این ناحیه وجود دارد: اسفنکتر داخلی و اسفنکتر خارجی.

وظیفه عملکرد ماهیچه های مقعدی چیست؟

مقعد حرکات روده شما را تسهیل می کند. اعصاب و ماهیچه‌های اطراف آنوس هماهنگ می‌شوند تا شما متوجه  زمان دفع می شوید، در حالی که هم زمان اجازه می‌دهند آن را نگه دارید تا زمانی که بتوانید به توالت برسید. وقتی آماده دفع بودید، این اعصاب و ماهیچه‌ها دوباره با هم هماهنگ می‌شوند تا مدفوع را از بدن بیرون برانند. پوشش مخاطی در مقعد ترشحاتی ایجاد کرده تا مجرای رکتوم را روان کرده و به دفع راحت مدفوع کمک کند.

در اصل می توان گفت که وظیفه آنها انقباض و انبساط عضلات ناحیه رکتوم است.

بیماریهای مقعدی چیست؟

راست روده هم مانند هر ناحیه دیگری در بدن می تواند باعث اختلالات و بیماری های مربوط به خود باشد. این شرایط ناراحت کننده عبارتند از:

بواسیر یا هموروئید

بواسیر چیست؟ هموروئید رگ های خونی متورم در مقعد یا راست روده شما هستند. آنها دو نوع بوده که شامل بواسیر داخلی و خارجی می شوند. توده های هموروئید می توانند در داخل رکتوم یا خارج از دریچه مقعد ایجاد شوند که در این زمانها دفع بسیار مشکل شده و برای بیماران به یک معضل بزرگ تبدیل می شود.

شایع ترین و دردناک ترین نوع، هموروئید خارجی است که بیرون از مقعد ظاهر می شود و حتی نشستن را برای فرد سخت می کند. این برآمدگی های برجسته می توانند همراه با درد، سوزش و خارش باشند.

حتما بخوانید: درمان بواسیر با لیزر

شقاق مقعد

شقاق مقعدی پارگی در پوشش مقعد است. این شکاف کوچک طی حرکات شکمی روده و اجابت مزاج می تواند باعث درد در مقعد، سوزش و خونریزی در ناحیه نشیمنگاهی فرد شود. یکی دیگر از عوارض رایج شقاق یبوست می باشد. اگر این عارضه درمان نشود، به مرور زمان زخم عمق بیشتری پیدا کرده و عضلات اطرافش را نیز درگیر می کند.

همچنین بخوانید: درمان شقاق با لیزر

عفونت مخمری 

عفونت کاندیدا (کاندیدیازیس) می تواند باعث خارش و درد در ناحیه مقعد یا اطراف آن شود. عفونت مخمری زمانی ایجاد می شود که قارچی به نام کاندیدا در داخل و یا اطراف مقعد رشد می کند. عفونت ممکن است از رکتوم شروع شده و تا آلت تناسلی یا واژن گسترش یابد و باعث خارش شدید، قرمزی و احساس سوزش شود. بهداشت ضعیف، تعریق زیاد ناحیه تناسلی و تغییرات هورمونی برخی از دلایل احتمالی برای ابتلا به این عفونت هستند.

بیماری های مقعدی و مقاربتی

عفونت ها و بیماری های مقاربتی می توانند از طریق رابطه مقعدی، تحریک دهانی و دستان آلوده بر مقعد شما تاثیر بگذارند. بیماری های مقعدی شامل:

• کلامیدیا،
• تبخال تناسلی،
• ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ پی وی HPV
• زگیل مقعدی،
• سیفلیس،
• سوزاک،
• هپاتیت A، هپاتیت B و
• HIV هستند.

آبسه و فیستول مقعدی

هنگامی که یک غده مقعدی مسدود و عفونی می شود، یک آبسه یا یک پاکت چرک در زیر پوست شما ایجاد می شود. بیش از نیمی از انواع آبسه‌ مقعدی تخلیه شده، فیستول مقعدی را به جا می‌گذارند، یک مسیر غیرطبیعی و تونل مانند که از غده به پوست بیرونی روی باسن منتهی می‌شود.

حتما بخوانید: درمان فیستول با لیزر

تنگی مقعد

تنگی زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از کانال‌های رکتوم معمولاً به دلیل بافت اسکار در داخل تنگ می‌شود. آسیب، جراحی یا بیماری می تواند باعث ایجاد زخم در داخل مقعد شده که منجر به تنگی می شود.

حتما بخوانید: درمان تنگی مقعد

ناهنجاری آنورکتال

ناهنجاری های آنورکتال چیست؟ ناهنجاری های آنورکتال نقایص مادرزادی هستند که در آن مقعد و رکتوم (انتهای پایین دستگاه گوارش) به درستی رشد نمی کنند. تخمین زده می شود که در 1 در 4000 نوزاد ایجاد می شود و می تواند از خفیف تا پیچیده متغیر باشد. برای ترمیم و برطرف کردن نقایص؛ جراحی (آنوپلاستی) نیاز است.

بی اختیاری در دفع

بی اختیاری مدفوع زمانی رخ می دهد که عضلات اسفنکتر مقعدی نتوانند حرکات روده شما را کنترل کنند. این عارضه می تواند باعث بیرون آمدن مدفوع در مواقعی که شما نمی خواهید باشد.

بی اختیاری روده نشانه یک مشکل اساسی یا نوعی بیماری است. بسیاری از موارد ناشی از اسهال، یبوست یا ضعیف شدن ماهیچه ای است که باز شدن رکتوم را کنترل می کند. پیامدهای طولانی مدت همچنین می تواند ناشی از شرایط طولانی مدتی مانند دیابت، ام اس و زوال عقل باشد.

سرطان مقعد

سرطان مقعد یک بیماری جدا از سرطان رکتوم یا کولون است. سرطانی که در کانال مقعدی شما ایجاد می شود، معمولاً کارسینوم سلول سنگفرشی بوده که از علائم آن می توان به وجود آمدن توده در رکتوم (بدون دلیل)، خونریزی و درد شدید اشاره کرد.

علائم و نشانه های ابتلا به بیماری

در صورت مشاهده علائمی مانند موارد زیر ممکن است به یکی از این بیماریها مبتلا باشید:

• درد مقعدی: احساس درد در مقعد می تواند نشانه ای از شرایط مختلف باشد.
• ضایعات مقعدی مانند زگیل ها، بثورات، برآمدگی ها، زخم ها و پارگی ها می توانند در داخل و اطراف دریچه ظاهر شوند.
• خارش مقعد. خارش در داخل و اطراف مقعد می تواند مربوط به آلرژی یا عفونت باشد.
• خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع: ممکن است هنگام رفتن به دستشویی یا هنگام شستشو یا خاراندن مقعد متوجه خونریزی از این ناحیه شوید. بسته به علت خونریزی ممکن است دردناک باشد یا نه.
• ترشح مقعدی مخاط یا چرک در مدفوع یا لباس زیر ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد.
• مشکل در حرکات روده. مشکل در بیرون آوردن مدفوع یا نگه داشتن مدفوع ممکن است عضلات اسفنکتر شما را درگیر کند. 

روشهای تشخیص بیماریهای مقعد چیست؟

روشهای معاینات راست روده عبارتند از:

• معاینه دیجیتال رکتوم یا معاینه مقعدی دیجیتال: یک معاینه فیزیکی است که با استفاده از انگشتان و دستکش روان شده از داخل مقعد و راست روده شما انجام می شود.
• کولونوسکوپی. در کولونوسکوپی پزشک از یک محدوده کوچک برای بررسی داخل کانال رکتوم شما استفاده می کند. گاهی اوقات، از یک ذره بین با وضوح بالا با دامنه استفاده می شود.
• تنقیه باریم. این روش یک معاینه با اشعه ایکس از دستگاه گوارش است که داخل کولون، رکتوم و مقعد شما را بررسی می کند. این کار به اشعه ایکس ویدیویی در زمان واقعی نیاز دارد که فلوروسکوپی نامیده می شود. تنقیه باریمی کمک کرده تا اجزای داخلی بدن در تصاویر بهتر نشان داده شوند. یک تکنسین باریم را به کانال رکتوم تزریق می کند.
• دفکوگرافی. در هنگام دفع عکسبرداری از مکانیزم بدن شما با اشعه ایکس انجام می شود. این روش اکثرا برای شناسایی اختلالات مکانیکی و عملکردی مدفوع استفاده می شود.
• مانومتری آنورکتال. این تست انقباضات عضلانی مقعد شما را اندازه گیری کرده و سطح احساس مقعد و پاسخ عصبی و همچنین کنترل عضلات را آزمایش می کند.
• الکترومیوگرافی. الکترومیوگرافی (EMG) فعالیت الکتریکی عضلات شما را آزمایش می کند. این روش می تواند به تشخیص مشکلات اسفنکترها کمک کند.

سلامت مقعد و بهداشت

شما می توانید با موارد زیر به مراقبت از مقعد خود کمک کنید:

• تمرین رابطه جنسی ایمن: از شریک جنسی خود بخواهید حتما آزمایشات غربالگری را انجام دهد. در صورت شک، از کاندوم برای جلوگیری از بیماری های مقاربتی استفاده کنید. برای جلوگیری از آسیب رساندن به بافت مقعدی از روغن کاری استفاده کنید.
• خوردن فیبر زیاد. غذاهای کامل، به ویژه گیاهان، منبع مهمی از فیبر رژیمی هستند که به عملکرد و منظم بودن حرکات روده کمک می کند.
• بهداشت را رعایت کنید. خوب مقعد خود را بشویید، اما از صابون ها یا دستمال مرطوب استفاده نکنید، که می تواند پوست حساس و مخاط مقعد شما را آسیب برساند.
• جدی گرفتن علائم از تماس با یک متخصص کولورکتال یا بیماریهای مقعدی در مورد علائم در مقعد و دریافت مراقبت های لازم خجالت نکشید.