ترشحات مقعدی شبیه به مخاط، چرک یا خون ممکن است به دلایلی از جمله عفونت ها، هموروئید، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری های التهابی روده (IBD) یا آبسه مقعدی ایجاد شوند.
ترشحات مقعدی به خروج هر نوع ماده ای غیر از مدفوع از ناحیه رکتوم گفته می شود. رکتوم بخش انتهایی دستگاه گوارش است که مستقیماً به مقعد، یعنی خروجی نهایی سیستم گوارشی، متصل است.
در اصطلاح پزشکی، به این عارضه ترشحات ناشی از رکتوم نیز گفته می شود. این ترشحات معمولاً به صورت مخاط، چرک یا خون ظاهر شده و ممکن است در موقعیت های زیر قابل مشاهده باشند:
- روی لباس زیر
- روی دستمال پس از پاک کردن
- مخلوط با مدفوع
برخی افراد همچنین ممکن است احساس نیاز فوری به دفع داشته باشند، اما در نهایت تنها مقدار کمی مخاط یا مدفوع دفع می کنند.
در ادامه این مطلب از کلینیک اچ پی وی با علل شایع ترشحات مقعدی و زمان مراجعه به پزشک متخصص بیشتر آشنا خواهید شد.
عفونت های مقاربتی (STIs) و ارتباط آنها با ترشحات مقعدی
برخی از بیماری های آمیزشی یا همان عفونت های مقاربتی (STIs)، می توانند باعث ایجاد ترشح در ناحیه مقعد، واژن یا آلت تناسلی شوند.
در میان بیماری هایی که ممکن است ناحیه مقعد یا راست روده را درگیر کنند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کلامیدیا
- سوزاک (گونوره)
- تبخال تناسلی (هرپس سیمپلکس)
- سیفلیس
در برخی افراد، تنها علامت موجود ممکن است ترشح غیرعادی از ناحیه مقعد باشد. اما در اغلب موارد، عفونت های آمیزشی با نشانه های دیگری نیز همراه اند، از جمله:
- احساس درد، خارش یا تاول در اطراف مقعد
- ادرار یا دفع دردناک
- زخم یا ضایعه در ناحیه آنال
در صورتی که احتمال می دهید به یکی از این عفونت ها مبتلا شده اید، مراجعه فوری به پزشک متخصص توصیه می شود. تشخیص به موقع و شروع درمان، نه تنها از پیشرفت بیماری و عوارض احتمالی جلوگیری کرده، بلکه خطر انتقال بیماری به دیگران را نیز به شکل قابل توجهی کاهش می دهد.
بیماریهای ناشی از غذا (مسمومیت غذایی) و ارتباط آن با ترشحات خونی مقعد
در موارد شدید مسمومیت غذایی، که به عنوان بیماری های منتقله از راه غذا شناخته می شوند، ممکن است خونریزی از ناحیه مقعد به وجود آید. از دیگر علائم رایج این اختلال می توان به تب، اسهال و حالت تهوع اشاره کرد.
این نوع بیماری ها ممکن است در اثر انواع مختلفی از باکتری ها، ویروس ها یا انگل ها ایجاد شوند. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، پنج عامل شایع در بروز بیماری های غذایی عبارت اند از:
- سالمونلا (Salmonella)
- نورویروس (Norovirus)
- کمپیلوباکتر روده ای (Enteric Campylobacteriosis)
- استافیلوکوکوس (Staphylococcus)
- کلستریدیوم پرفرنجنز (Clostridium perfringens)
برخی موارد مسمومیت غذایی ممکن است خود به خود بهبود یابند، اما در شرایط شدیدتر، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک باشد. هیدراته نگه داشتن بدن و جبران مایعات از دست رفته به دلیل اسهال یا استفراغ اهمیت زیادی دارد.
ترشحات مقعدی به دلیل سندروم روده تحریک پذیر (IBS)
سندروم روده تحریک پذیر (Irritable Bowel Syndrome – IBS) یکی از اختلالات عملکردی دستگاه گوارش است که حدود ۱۶ درصد از جمعیت ایالات متحده به آن مبتلا هستند.
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده، اما پزشکان معتقدند مجموعه ای از عوامل می توانند در بروز آن نقش داشته باشند، از جمله:
- زمینه های ژنتیکی
- استرس های مزمن
- مصرف برخی غذاهای خاص
- عفونت های دستگاه گوارش
- عدم تحمل برخی مواد غذایی
- مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی
علائم رایج IBS عبارت اند از:
- وجود مخاط در مدفوع
- درد و گرفتگی شکم
- نفخ شدید
- گاز معده و روده
- اسهال یا یبوست مکرر
در صورتی که به صورت مداوم با این نشانه ها مواجه هستید، توصیه می شود با پزشک مشورت کنید. مدیریت علائم IBS اغلب از طریق ترکیبی از تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب، داروها و حمایت روان شناختی امکان پذیر است.
بواسیر (هموروئید) و تأثیر آن بر سلامت مقعد
بواسیر یا هموروئید به بزرگ شدن و التهاب رگ های خونی در ناحیه مقعد یا بخش انتهایی رکتوم گفته می شود.
این وضعیت معمولاً در اثر فشار بیش از حد هنگام دفع مدفوع، یبوست یا اسهال مزمن ایجاد می شود. چاقی و بارداری نیز از جمله عوامل خطر ابتلا به بواسیر محسوب می شوند.
علائم رایج هموروئید عبارت اند از:
- احساس درد در اطراف مقعد
- وجود ورم یا توده قابل لمس در ناحیه آنال
- خارش شدید در ناحیه مقعد
- ترشح از مقعد
- خونریزی هنگام اجابت مزاج
در بسیاری از موارد، بواسیر با روش های خانگی و رعایت رژیم غذایی قابل کنترل است. با این حال، در صورت مشاهده خونریزی از ناحیه مقعد، خصوصاً اگر برای اولین بار رخ می دهد، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. چرا که ممکن است نشانه ای از یک بیماری زمینه ای جدی تر باشد.
ترشحات مقعدی بعد از جراحی آبسه و فیستول مقعدی
آبسه مقعدی به تجمع چرک و عفونت در کیسه ای نزدیک مقعد گفته می شود که معمولاً بر اثر عفونت حاد در غدد آنال ایجاد می گردد.
در برخی موارد، آبسه درمان نشده می تواند به فیستول مقعدی تبدیل شود؛ یعنی مسیری باریک که از غده عفونی به سطح پوست اطراف مقعد باز می شود. البته فیستول ممکن است ناشی از بیماری های دیگر نیز باشد.
علائم آبسه مقعدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترشح یا خونریزی از مقعد
- درد، التهاب و تورم در اطراف ناحیه آنال
- یبوست یا احساس انسداد هنگام دفع
- درمان آبسه معمولاً شامل تخلیه کامل چرک توسط پزشک است.
علائم فیستول مقعدی شامل:
- ترشح بدبو از سوراخی در نزدیکی مقعد
- خارش، درد یا سوزش شدید ناحیه آنال
- درد هنگام اجابت مزاج
- خونریزی مقعدی
- تب یا احساس ناخوشی عمومی
چنانچه دچار علائم فیستول هستید، مراجعه به پزشک ضروری است، چرا که درمان قطعی آن اغلب نیازمند جراحی تخصصی خواهد بود.
بیماری التهابی روده (IBD)؛ التهاب مزمن در دستگاه گوارش
بیماری التهابی روده (IBD) یک اصطلاح کلی برای مجموعه ای از اختلالات گوارشی است که با التهاب مزمن در مسیر دستگاه گوارش همراه هستند. دو نوع اصلی این بیماری عبارت اند از:
- کولیت اولسراتیو (التهاب زخمی روده بزرگ)
- بیماری کرون (Crohn’s disease)
بیماری کرون ممکن است هر بخشی از دستگاه گوارش را از دهان تا مقعد درگیر کند، اما اغلب روده باریک را تحت تاثیر قرار می دهد. در مقابل، کولیت اولسراتیو به طور خاص روده بزرگ و رکتوم را درگیر می کند.
علائم بیماری IBD بسته به شدت و محل التهاب متفاوت است، اما نشانه های شایع آن شامل موارد زیر است:
- درد شکمی همراه با گرفتگی های عضلانی
- اسهال مداوم که بیشتر از ۴ هفته طول بکشد
- وجود خون، مخاط یا چرک در مدفوع
- کاهش وزن ناخواسته و تدریجی
- احساس خستگی مفرط و ضعف عمومی
در صورت عدم درمان یا کنترل مناسب، IBD می تواند منجر به عوارض جدی شود. روند درمان معمولاً شامل تغییرات رژیم غذایی، سبک زندگی، مصرف داروهای تخصصی و در برخی موارد جراحی است.
پرولاپس رکتوم؛ افتادگی و بیرون زدگی انتهای روده
پرولاپس رکتوم وضعیتی است که در آن رکتوم (بخش انتهایی روده بزرگ) از موقعیت اصلی خود خارج شده و به صورت جزئی یا کامل از طریق مقعد به بیرون رانده می شود. این اختلال بیشتر در زنان بالای ۵۰ سال دیده می شود، گرچه شیوع آن بالا نیست.
اولین علامت ممکن است احساس برآمدگی در ناحیه مقعد یا مشاهده توده ای قرمز رنگ باشد که از مقعد بیرون زده است. علائم دیگر پرولاپس رکتوم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ترشح خونی یا مخاطی از ناحیه مقعد
- یبوست یا اسهال مکرر
- احساس تخلیه ناکامل روده پس از دفع
- ناتوانی در کنترل مدفوع (بی اختیاری روده ای)
در اکثر موارد، درمان پرولاپس رکتوم نیازمند مداخله جراحی است تا عملکرد طبیعی روده بازگردد و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود.
