بی اختیاری مدفوع در بزرگسالان و کودکان + درمان و علت

” بی اختیاری مدفوع ” به زمانی گفته می شود که فرد روی دفع خود کنترل نداشته باشد. این عارضه ممکن است بنا به دلایل مختلف در بزرگسالان و کودکان اتفاق بیفتد. در مواردی بی اختیاری در مدفوع قابل درمان و کنترل بوده و در برخی از افراد متاسفانه اینطور نیست.

بسیاری این سوال را دارند که علت بی اختیاری مدفوع چیست؟ در ادامه تصمیم داریم تمام دلایل، علائم و روشهای درمان پزشکی و خانگی بی اختیاری مدفوع در کودکان و بزرگسالان را بررسی کنیم.

بی اختیاری مدفوع چیست؟

بی اختیاری مدفوع به انگلیسی Fecal Incontinence؛ که بی اختیاری مقعدی نیز نامیده می شود، اصطلاحی بوده که برای کنترل حرکات روده استفاده می شود. مدفوع زمانی که شما هم نمی‌خواهید از رکتوم نشت می‌کند، به این معنی که در زمانی که شما احساس رفتن به دستشویی هم ندارید، ناخودآگاه لباس زیر خود را کثیف می کنید. خروج مدفوع بدون اطلاع شما رخ می دهد. بی اختیاری مدفوع در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد و همچنین در افراد مسن نیز نسبت به سایر آدم ها بیشتر است.

اصطلاح بی اختیاری مدفوع در صورت بروز هر یک از موارد زیر استفاده می شود:

• زمانی که احساس دفع باد معده دارید ولی به جای آن مدفوع بیرون میزند.
• مدفوع به دلیل فعالیت بدنی یا مشکل زندگی روزانه نشت می کند.
• زمانی که احساس استفاده از دستشویی دارید ولی دیر اقدام به رفتن می کنید.
• مدفوع پس از اجابت مزاج طبیعی در لباس زیر نیز دیده می شود.
• از دست دادن کنترل روی حرکات روده برای دفع.

همچنین بخوانید: بیماری های مقعدی + ساختار مقعد

علت بی اختیاری مدفوع چیست؟

عوامل متعددی بر کنترل مدفوع یا توانایی تنظیم حرکات روده تاثیر می گذارد. که عبارتند از:

• ماهیچه های راست روده و مقعد (دو بخش آخر روده) باید به درستی کار کنند و در صورت اختلال دچار افتادگی می شوند.
• مدفوع بسیار آبکی یا شل و باریک شدن مدفوع.

اگر هر یک از این عملکردهای بدن به درستی کار نکند، ممکن است بی اختیاری مدفوع داشته باشید. سایر علت ها که به صورت کامل توضیح داده شده اند، شامل موارد زیر هستند:

آسیب عضلانی

آسیب عضلانی می تواند در طول زایمان سخت واژینال رخ دهد، زمانی که پزشکان مجبورند از فورسپس یا برش کوچک (اپیزیوتومی) برای ایجاد شکاف بزرگتر در واژن استفاده کنند که منجر به برش خوردن مقعد می شود. آسیب عضلانی همچنین می تواند ناشی از هر گونه جراحی در ناحیه مقعد باشد.

عمل جراحی بواسیر، شقاق و فیستول

هر کدام از اسم های نام برده نوعی بیماری مقعدی هستند که علائمی مانند سوزش، خارش و خونریزی را به همراه دارند. توضیح مختصر درباره هر کدام:

بواسیر یا هموروئید

بواسیر چیست؟ بواسیر یا هموروئید نوعی توده مقعدی است که به دلیل تورم شدید سیاهرگ ها ایجاد می شود. علت اصلی آن یبوست مزمن و زور زدن بیهوده هنگام دفع است. زمانی که این توده توسط جراح برش خورده و قسمتی از مقعد برداشته شود، گشادی مقعد رخ داده و بیمار دچار بی اختیاری خواهد شد.

همچنین بخوانید: لیزر بواسیر یا هموروئید

شقاق مقعدی

شقاق چیست؟ شقاق یک برش کوچک یا متوسط (در موارد حاد) داخل کانال رکتوم یا بیرون از آن است. یکی از روشهای درمان این زخم عمل جراحی بوده که در صورت آسیب به عضلات مقعد می تواند همراه با بی اختیاری در دفع باشد.

همچنین بخوانید: درمان شقاق با لیزر (قطعی و سریع)

• 

• 

فیستول

فیستول چیست؟ بیماری فیستول آنال یک لوله باریک از چرک و عفونت است که مقعد را به عضلات مجاور آن وصل می کند. در اکثر موارد درمان فیستول های پیچیده به دلیل برداشتن بافت های مقعد، احتمال بی اختیاری در دفع برای بیمار بعد از عمل وجود دارد.

همچنین بخوانید: لیزر فیستول

کهولت و بالارفتن سن

ماهیچه های راست روده و مقعد به طور طبیعی با افزایش سن ضعیف و افتاده می شوند. سایر بافت های عضلات مجاور در ناحیه لگن نیز با افزایش سن شل می شوند. این عارضه منجر به مشکلاتی در مدیریت مدفوع می شود. مدیریت مدفوع شل سخت تر از مدفوع جامد است. هنگامی که مقدار زیادی مدفوع شل به سرعت وارد راست روده می شود، ممکن است فرد زمان کافی برای رسیدن به موقع به دستشویی نداشته باشد.

آسیب به اعصاب اسفنکترهای مقعد

اگر اعصابی که توانایی انقباض عضلات راست روده و مقعد را تنظیم می کنند آسیب ببینند، بی اختیاری مدفوع ایجاد می شود. اعصابی که مسئول “احساس دفع در روده و رکتوم” هستند نیز در صورت آسیب می توانند منجر به بی اختیاری شوند. آسیب عصبی می تواند در حین زایمان سخت واژینال، جراحی مقعد، یبوست (که منجر به فشار شدید و مکرر می شود) یا وجود برخی شرایط سلامتی (مانند دیابت، سرطان مقعد، اسکلروزیس، سکته مغزی یا تومور ستون فقرات) رخ دهد.

خشکی مقعد و نداشتن ترشحات مخاطی

اگر عضلات راست روده آنطور که باید خاصیت کشسانی نداشته باشند، مدفوع اضافی ایجاد شده می تواند نشت کند. بیماری التهابی روده (مانند بیماری کرون) نیز می تواند بر توانایی راست روده برای کشش و عدم داشتن ترشحات مقعد تاثیر بگذارد. اسکارهای ناشی از جراحی و پرتودرمانی نیز می‌توانند ماهیچه‌های راست روده را سفت کنند.

سایر شرایط پزشکی برخی شرایط پزشکی مانند افتادگی رکتوم (پرولاپس مقعد) یا رکتوسل (رکتوم به داخل واژن فشار می‌آورد)، یا یبوست مزمن، می‌تواند منجر به بی اختیاری مدفوع شود.

علل دیگر این عارضه عبارتند از: سوء مصرف ملین، پرتودرمانی، سیستم عصبی خاص و نقایص مادرزادی (ارثی)، التهاب (تورم) و بیماری التهابی روده ممکن است بر توانایی تنظیم مدفوع تاثیر بگذارد.

درمان بی اختیاری مدفوع بزرگسالان و کودکان

بسته به علت بی اختیاری مدفوع، درمان می تواند شامل یک یا چند مورد از رویکردهای زیر باشد: تغییر رژیم غذایی، تمرین روده (بیوفیدبک)، داروها یا جراحی.

درمان با رعایت تغذیه در خانه

هدف از تغییرات رژیم غذایی این است که از خوردن غذاها یا نوشیدنی هایی که ممکن است باعث شل شدن مدفوع شوند، اجتناب کنید، از جمله:

• کافئین، الکل، مقداری آب میوه و آلو
• حبوبات و سبزیجات خانواده کلم
• غذاهای تند و گوشت های پخته شده یا دودی
• محصولات لبنی
• شیرین کننده های مصنوعی

سایر غذاها مدفوع را غلیظ می کنند که ممکن است به مدیریت مدفوع کمک کند. این غذاها عبارتند از:

• موز
• سس سیب
• کره بادام زمینی
• ماکارانی
• سیب زمینی
• پنیر

عمل جراحی مقعدی برای رفع بی اختیاری مدفوع

موثر ترین روشها برای از بین بردن سریع و همیشگی این عارضه عمل جراحی می باشد. که شامل موارد زیر هستند:

• اسفنکترو پلاستی یا ترمیم اسفنکتر؛ طی این روش عضلات اسفنکتر مقعد آسیب دیده توسط پزشک به یکدیگر مجدد وصل می شوند. عضله اسفنکتر مقعد روی هم قرار گرفته است و برای محکم کردن عضله در دو طرف از بخیه استفاده می شود. روی هم قرار گرفتن و سفت شدن عضله اسفنکتر منجر به باز شدن مقعد می شود.
• اسفنکتروپلاستی :روش ACE گاهی اوقات برای بیماران مبتلا به بی اختیاری مدفوع مناسب است. در این روش، جراح یک مسیر کوچک از پوست روی شکم به روده ایجاد می کند. یک لوله کوچک وارد شده که از طریق آن تنقیه و شستشوی روزانه برای تمیز کردن مدفوع داده می شود.
• تحریک عصب ساکرال. در درمان تحریک عصب ساکرال از یک دستگاه کوچک (یک انتقال دهنده عصبی) استفاده می شود که در زیر پوست در ناحیه بالایی باسن کاشته می شود. این دستگاه تکانه های الکتریکی خفیفی را از طریق یک سرب که نزدیک به عصب واقع در قسمت پایین کمر (عصب خاجی) قرار دارد، می فرستد که بر مثانه، اسفنکتر و عضلات کف لگن تأثیر می گذارد.
• کولوستومی در این عمل سوراخی در شکم ایجاد می شود که از طریق آن کولون به سطح پوست کشیده می شود. مدفوع در یک کیسه مخصوص که به شکم در اطراف دهانه متصل است جمع آوری می شود. این روش معمولا زمانی در نظر گرفته می شود که سایر گزینه های درمانی شکست خورده باشند.

دارو برای درمان بی اختیاری مدفوع

داروهایی که معمولاً تجویز می شوند شامل داروهای ضد اسهال و مکمل های فیبر هستند. این داروها حرکت مدفوع را از طریق روده کاهش می دهند و مدفوع را سفت می کنند. بدون مشورت با پزشک خود از داروهای بدون نسخه استفاده نکنید.

تمرین روده

دو نوع تمرین برای تقویت روده وجود دارد:

1. هدف از نوع اول ایجاد یک الگوی منظم برای “رفتن به دستشویی” است. با تنظیم یک برنامه روتین، می توانید حرکات روده خود را بهتر مدیریت کنید. مصرف روزانه تنقیه در زمان های ثابت به تنظیم دفع مدفوع و کاهش دوره های بی اختیاری مدفوع کمک می کند. بدون اینکه با پزشک خود مشورت کنید از تنقیه استفاده نکنید.
2. هدف از نوع دوم تمرین روده، یادگیری تمرینات خاصی است که می تواند عضلات اطراف مقعد را تقویت کند. یک پزشک یا پرستار آموزش دیده به شما آموزش می دهد که چگونه عضلات مرتبط با این ناحیه را پیدا کرده و تمرینات را انجام دهید. این فرآیند بیوفیدبک نامیده می شود.

روشهای تشخیص بی اختیاری در دفع

برای تشخیص بی اختیاری مدفوع می توان آزمایش های زیر را انجام داد:

• مانومتری مقعدی: این تست قدرت عضلات اسفنکتر مقعد را بررسی می کند. یک لوله کوتاه و نازک که در مقعد و راست روده قرار می گیرد، برای اندازه گیری سفتی اسفنکتر استفاده می شود.
• سونوگرافی اندولومینال یا سونوگرافی رکتال: این آزمایش به ارزیابی شکل و ساختار عضلات اسفنکتر مقعد و بافت اطراف آن کمک می کند. در این آزمایش، یک پروب کوچک در مقعد و راست روده قرار داده می شود تا از اسفنکترها عکس بگیرد.
• تست نهفتگی حرکتی انتهایی عصب پودندال: این تست عملکرد اعصاب پودندال را که در تنظیم روده نقش دارند اندازه گیری می کند.
• الکترومیوگرافی مقعدی (EMG): این آزمایش مشخص می کند که آیا آسیب عصبی دلیل درست کار نکردن اسفنکترهای مقعدی است یا خیر. همچنین هماهنگی بین راست روده و عضلات مقعد را بررسی می کند.
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر یا پروکتوسیگموئیدوسکوپی: این آزمایش انتهای روده بزرگ یا کولون را ارزیابی کرده و هر گونه ناهنجاری مانند التهاب، تومور یا بافت اسکار را که ممکن است باعث بی اختیاری مدفوع شود، مشخص می‌کند. برای انجام این آزمایش، یک لوله نازک با دوربینی که در انتهای آن نصب شده است، تا روده بزرگ سیگموئید وارد راست روده می شود. این کار اجازه می دهد تا پوشش روده دیده شود.
• پروکتوگرافی (که به آن دفکوگرافی نیز می گویند): این آزمایش در رادیولوژی انجام می شود. طی انجام آزمایش، یک فیلم با اشعه ایکس گرفته شده که نشان می دهد رکتوم درست کار میکند یا نه. این ویدئو نشان می دهد که راست روده چقدر مدفوع را نگه می دارد و رکتوم چقدر مدفوع را آزاد می کند. برای تهیه فیلم اشعه ایکس برای این آزمایش، مقدار کمی باریم مایع به روده بزرگ و رکتوم تزریق می شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): این آزمایش نیز در بخش رادیولوژی انجام می شود. MRI نوعی تصویربرداری است که گاهی برای ارزیابی اندام های لگن استفاده می شود.