رکتوسل نوعی اختلال در ساختار لگن است که در آن دیواره خلفی واژن به دلیل ضعف یا آسیب عضلات و بافت های حمایتی، به سمت داخل برآمده می شود. این وضعیت معمولاً به دنبال زایمان طبیعی، یبوست مزمن، افزایش سن یا اعمال فشار مکرر به کف لگن ایجاد می شود.
ممکن است با علائمی مانند احساس فشار در ناحیه واژن، اختلال در دفع، یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی همراه باشد. تشخیص و درمان به موقع این عارضه می تواند از پیشرفت آن و بروز مشکلات عملکردی جدی تر جلوگیری کند.
رکتوسل یا فتق دیواره پشتی واژن چیست؟
رکتوسل (Rectocele) زمانی اتفاق می افتد که دیواره پشتی واژن، که معمولاً رکتوم را از واژن جدا می کند، ضعیف شده یا پاره می شود. این آسیب به بافت باعث برآمدگی یا افتادگی رکتوم به داخل واژن می گردد. این عارضه معمولاً به دنبال فشارهای مداوم بر کف لگن در اثر زایمان های طبیعی، یبوست مزمن، افزایش سن یا بلند کردن اجسام سنگین ایجاد می شود.
علائم شایع رکتوسل در زنان
بسته به شدت رکتوسل، علائم می توانند خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از زنان ممکن است بدون هیچ علامتی باشند، اما در بسیاری از موارد علائم زیر مشاهده می شود:
- احساس سنگینی یا فشار در ناحیه لگن
- توده یا برآمدگی در واژن
- دشواری در دفع مدفوع، مخصوصاً نیاز به فشار دادن واژن برای تخلیه کامل
- احساس تخلیه ناقص روده پس از اجابت مزاج
- درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی
- بی اختیاری مدفوع یا گاز (در موارد شدید)
چرا رکتوسل ایجاد می‌شود؟ (علت‌های اصلی)
عوامل مختلفی می توانند باعث تضعیف عضلات و بافت های حمایتی در ناحیه کف لگن شوند، از جمله:
- زایمان طبیعی: به ویژه اگر زایمان دشوار یا با نوزاد درشت بوده باشد.
- یبوست مزمن و زور زدن زیاد: فشار مداوم هنگام اجابت مزاج به دیواره های واژن آسیب می زند.
- بالا رفتن سن و یائسگی: کاهش سطح استروژن می تواند منجر به شل شدن عضلات کف لگن شود.
- چاقی یا اضافه وزن: وزن بالا فشار بیشتری به ناحیه لگن وارد می کند.
- جراحی های لگنی قبلی: مانند هیسترکتومی.
- فعالیت های فیزیکی شدید یا مکرر: مثل بلند کردن مکرر اجسام سنگین.
A hysterectomy or other pelvic surgery can be a cause,as can chronic constipation and straining to pass bowel movements. It is more common in older women than in younger ones because estrogen which helps to keep the pelvic tissues elastic decreases after menopause.
هیسترکتومی یا سایر جراحی های ناحیه لگن، همچنین یبوست مزمن و زور زدن هنگام اجابت مزاج میتوانند از علل آن باشد. این بیماری در زنان مسن تر بیشتر از زنان جوان تر شایع است، زیرا استروژن که به حفظ خاصیت ارتجاعی بافت های لگن کمک می کند، پس از یائسگی کاهش می یابد.
نقل شده از : https://en.wikipedia.org/wiki/Rectocele
درجه بندی و انواع رکتوسل
رکتوسل از نظر شدت به سه درجه تقسیم می شود:
- درجه 1 (خفیف): برآمدگی کوچک که اغلب بدون علامت است.
- درجه 2 (متوسط): توده قابل لمس در واژن، ممکن است باعث ناراحتی شود.
- درجه 3 (شدید): توده ممکن است از دهانه واژن بیرون بزند و نیاز به جراحی داشته باشد.
روش های تشخیص رکتوسل
تشخیص دقیق رکتوسل نیازمند بررسی های بالینی و پاراکلینیکی توسط پزشک متخصص زنان یا کولورکتال است. هدف از این ارزیابی ها، تعیین شدت افتادگی دیواره خلفی واژن و بررسی تأثیر آن بر عملکرد روده و مثانه است. بسته به شدت علائم، مرحله بیماری و شرایط فردی بیمار، پزشک ممکن است از ترکیبی از روش های تشخیصی برای اطمینان از دقت بالای تشخیص استفاده کند. در ادامه، رایج ترین روش های تشخیص رکتوسل را مطالعه میکنید:
- معاینه لگنی: در این معاینه، پزشک با مشاهده و لمس دیواره خلفی واژن در حالتی که بیمار زور می زند (مانور والسالوا)، وجود توده یا برجستگی غیرطبیعی را بررسی می کند. این روش ابتدایی ترین و مهم ترین گام در تشخیص بالینی رکتوسل است.
- تصویربرداری پیشرفته: از جمله MRI لگن یا دفکوگرافی (Defecography) که تصویربرداری در زمان دفع است. این روش ها به صورت دقیق افتادگی بافت رکتوم و میزان برآمدگی به داخل واژن را نشان می دهند و برای برنامه ریزی درمانی بسیار مفید هستند.
- سونوگرافی ترانس واژینال: با استفاده از پروب واژینال، ساختارهای داخلی لگن، موقعیت رکتوم و وضعیت بافت های همبند بین رکتوم و واژن بررسی می شود. این روش به پزشک کمک می کند تا وجود هرگونه ضعف یا پارگی عضلات کف لگن را تشخیص دهد.
- تست عملکرد رکتوم و اسفنکتر مقعد: مانند مانومتری مقعدی یا الکترومیوگرافی عضلات کف لگن که برای بررسی قدرت عضلات و ارزیابی عملکرد دفع بسیار کاربرد دارند، به ویژه در مواردی که بیمار از یبوست مزمن یا بی اختیاری شکایت دارد.
لازم به ذکر است که تشخیص دقیق و جامع رکتوسل، کلید انتخاب درمان مناسب و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
درمان رکتوسل | از فیزیوتراپی تا جراحی
درمان رکتوسل به شدت آن و میزان ناراحتی بیمار بستگی دارد. به همین دلیل در 2 دسته تقسیم بندی میشوند:
- درمان های غیرجراحی:
- فیزیوتراپی کف لگن: تمرینات تخصصی مانند تمرینات کگل می توانند قدرت عضلات لگنی را افزایش دهند و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.
- پساری واژینال: وسیله ای سیلیکونی که داخل واژن قرار گرفته و از برآمدگی رکتوم جلوگیری می کند.
- درمان دارویی: ملین ها برای جلوگیری از یبوست و داروهای هورمونی برای تقویت بافت واژن (در زنان یائسه) در این مواقع به کار می روند.
- تغییر سبک زندگی: کاهش وزن، افزایش مصرف فیبر و آب، پرهیز از زور زدن هنگام اجابت مزاج.
- درمان جراحی:
اگر رکتوسل شدید بوده یا با درمان های غیر جراحی بهبود نیابد، جراحی توصیه می شود. روش های رایج در مواقعی که عمل جراحی لازم است، عبارتند از:
- ترمیم واژینال خلفی (Posterior Colporrhaphy): رایج ترین روش برای اصلاح دیواره پشتی واژن.
- ترمیم با مش جراحی: در برخی موارد خاص برای حمایت بیشتر.
مراقبت های بعد از جراحی رکتوسل
پس از عمل، رعایت برخی نکات کلیدی برای تسریع روند بهبودی و پیشگیری از عود ضروری است:
- خودداری از بلند کردن اجسام سنگین برای حداقل ۶ هفته
- پرهیز از رابطه جنسی تا ترمیم کامل بافت ها (حدود ۴ تا ۸ هفته)
- مصرف رژیم غذایی پر فیبر برای جلوگیری از یبوست
- نوشیدن آب کافی روزانه
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند ترمیم
- انجام تمرینات ملایم کف لگن با نظر پزشک
آیا رکتوسل خطرناک است؟
در اغلب موارد رکتوسل یک بیماری خوش خیم است، اما در صورت عدم درمان می تواند منجر به مشکلات مزمن گوارشی، اختلال در رابطه جنسی، یا افت کیفیت زندگی شود. در مراحل پیشرفته حتی ممکن است باعث بی اختیاری یا عفونت های مکرر واژینال، دستگاه ادراری و حتی عفونت مقعدی شود.
آیا امکان بارداری با رکتوسل وجود دارد؟
در موارد خفیف تا متوسط، بارداری بلامانع است ولی باید تحت نظر دقیق متخصص زنان باشد. در موارد شدید، جراحی ممکن است پیش از اقدام به بارداری پیشنهاد شود.
راه های پیشگیری از رکتوسل
برای پیشگیری از ابتلا به رکتوسل یا کاهش احتمال تشدید آن، رعایت برخی اصول سبک زندگی سالم بسیار مؤثر است. یکی از مهم ترین عوامل در جلوگیری از ایجاد رکتوسل، کاهش فشارهای مزمن به کف لگن است که معمولاً به دلیل یبوست، سرفه مزمن، بلند کردن اجسام سنگین یا اضافه وزن ایجاد می شود. با رعایت نکات بهداشتی و تغذیه ای، می توان از تضعیف بافت های حمایتی کف لگن جلوگیری کرده و عملکرد طبیعی روده و مثانه را حفظ کرد. در ادامه به مهم ترین راهکارهای پیشگیری از رکتوسل اشاره می شود:
- حفظ وزن سالم
- جلوگیری از یبوست مزمن با تغذیه مناسب
- انجام تمرینات کف لگن به صورت روزانه
- پرهیز از بلند کردن مکرر اجسام سنگین
- درمان سریع سرفه های مزمن یا آلرژی ها
زمان مراجعه به پزشک برای درمان رکتوسل
اگرچه بسیاری از موارد رکتوسل در زنان خفیف هستند و با تغییر سبک زندگی قابل کنترل اند، اما در برخی شرایط، مشورت با پزشک ضروری است. شناسایی علائم هشداردهنده می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و روند درمان را موثر تر سازد. در صورت مشاهده علائم زیر، بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید:
- احساس فشار یا برآمدگی در ناحیه واژن
- دشواری در دفع مدفوع یا نیاز به فشار دستی برای تخلیه
- بی اختیاری در دفع یا نشت مدفوع
- درد در ناحیه لگن یا پایین کمر، به ویژه هنگام ایستادن یا فعالیت بدنی
- احساس تخلیه ناقص روده پس از اجابت مزاج
- بروز عفونت های مکرر یا التهاب در ناحیه واژن
عوارض و خطرات رکتوسل
عارضه رکتوسل، می تواند منجر به عوارض مختلفی شود که بر عملکرد روده، عملکرد جنسی و کیفیت کلی زندگی بیمار تاثیر می گذارد. رکتوسل های درمان نشده می توانند باعث یبوست، مشکل در حرکات روده و نشت احتمالی مدفوع شوند. علاوه بر این، ممکن است منجر به درد لگن، اختلال عملکرد جنسی و ناراحتی در هنگام مقاربت شوند.
عوارض رکتوسل بر عملکرد روده عبارت است از:
- یبوست: رکتوسل ها می توانند تخلیه کامل روده ها را دشوار کرده و منجر به زور زدن و یبوست شوند.
- دفع ناقص: احساس عدم تخلیه کامل روده ها پس از اجابت مزاج می تواند از علائم رکتوسل باشد.
- بی اختیاری مدفوع: در موارد شدید، این عارضه می تواند منجر به نشت حرکات روده (بی اختیاری مدفوع) شود.
- فوریت در دفع مدفوع: برخی از افراد ممکن است چندین بار در روز نیاز شدید به اجابت مزاج داشته باشند.
- احتباس مدفوع: مدفوع ممکن است در رکتوسل گیر کرده و به طور بالقوه منجر به ناراحتی یا نشت شود.
عوارض رکتوسل در عملکرد جنسی:
- دیس پارونی: مقاربت دردناک می تواند به دلیل فشار رکتوسل در دیواره های واژن رخ دهد.
- شل شدن واژن و کاهش حس: با افزایش درجه افتادگی، دهانه واژن ممکن است گشاد شده و منجر به احساس شل شدن و کاهش حس در طول مقاربت شود.
- اختلال عملکرد جنسی: عملکرد کلی جنسی می تواند تحت تأثیر قرار گیرد، به طوری که برخی از افراد کاهش میل جنسی یا مشکل در رسیدن به ارگاسم را تجربه میکنند.
- درد یا فشار لگن: افتادگی می تواند باعث احساس سنگینی یا فشار در ناحیه لگن شود.
- درد رکتوم: برخی از افراد ممکن است درد یا ناراحتی در رکتوم را تجربه کنند.
- احتباس ادرار: در موارد نادر، رکتوسل می تواند منجر به احتباس ادرار شود، جایی که مثانه قادر به تخلیه صحیح نیست.
- عفونت: عفونت پس از جراحی برای ترمیم رکتوسل ممکن است، اگرچه شایع نیست.
- فرسایش و خونریزی: در برخی موارد، رکتوسل ممکن است باعث نمایان شدن بافت شده و منجر به فرسایش و خونریزی مخاط گردد.
چرا با اینکه عمل رکتوسل انجام دادم، هنوز احساس فشار و ناراحتی دارم موقع دفع؟
احساس فشار بعد از عمل رکتوسل ممکنه به‌خاطر تورم، ضعف عضلات کف لگن یا یبوست باشه. روند بهبودی کامل چند هفته تا چند ماه طول می کشه و فیزیوتراپی تخصصی لگن می‌تونه کمک کننده باشه. اگه علائم ادامه دار یا شدید باشه، حتماً باید با جراح معالج مشورت بشه.
سلام وقت بخیر ، من حدود یک هفته سوزش شدید داشتم سوزشم برطرف شد ی مقدار احساس درد داره و ی چیز نرمی زده بیرون باید چیکار کنم؟ لطفا راهنماییم کنید
سلام آیا اگر یکبار رابطه مقعدی داشته باشیم دچار گشادی مقعد می‌شویم؟
سلام. خیر احتمال گشاد شدن مقعد با یک بار رابطه وجود ندارد
سلام، من خانم ۴۲ ساله‌ای هستم که اخیراً متوجه برآمدگی در ناحیه واژن شدم، مخصوصاً موقع زور زدن یا بلند کردن اجسام. وقتی تحقیق کردم به بیماری رکتوسل برخوردم. ممکنه توضیح بدین این بیماری دقیقاً چیه و آیا نیاز به جراحی داره یا با درمان‌های ساده‌تر هم قابل کنترل هست؟
با سلام و احترام،
آنچه شما توصیف کردید می‌تواند با بیماری رکتوسل (Rectocele) مطابقت داشته باشد. رکتوسل به حالتی گفته می‌شود که دیواره بین رکتوم (راست‌روده) و واژن، به‌دلیل ضعف بافت‌های نگهدارنده، دچار افتادگی یا برآمدگی به داخل واژن می‌شود. این مشکل عمدتاً به‌دلیل زایمان‌های طبیعی متعدد، یبوست مزمن، یا افزایش سن و کاهش بافت‌های پشتیبان لگنی رخ می‌دهد.
درمان رکتوسل بستگی به شدت علائم دارد:
در موارد خفیف، تغییر سبک زندگی (مانند پیشگیری از یبوست، تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن، و استفاده از پساری) مؤثر است.
در موارد شدید یا زمانی که علائم مانند مشکل در دفع مدفوع، درد شدید یا ناراحتی مزمن وجود دارد، درمان جراحی ممکن است توصیه شود.
توصیه می‌کنم برای ارزیابی دقیق‌تر، معاینه فیزیکی و انجام تست‌های تکمیلی مانند MRI لگن یا دفکوگرافی انجام دهید.