زخم معده یا پپتیک اولسر، زخم هایی در پوشش داخلی معده، مری تحتانی یا روده کوچک هستند که در اثر التهاب ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) و فرسایش اسید معده ایجاد می شوند.
ایجاد انواع زخم ها در مسیر گوارشی یک مشکل تقریبا رایج برای افراد در طول زندگی به حساب می آید. سه نوع زخم گوارشی وجود دارد:
- زخم معده: زخم هایی که در داخل معده ایجاد می شوند
- زخم مری: زخم هایی که در داخل مری ایجاد می شوند
- زخم اثنی عشر: زخم هایی که در قسمت بالایی روده کوچک، به نام اثنی عشر، ایجاد می شوند.
بیشتر بخوانید: بیماریهای گوارشی رایج
دلایل ایجاد زخم معده
عوامل مختلفی می توانند باعث تخریب پوشش معده، مری و روده کوچک شوند. این فاکتورهای تاثیر گذار عبارتند از:
- هلیکوباکتر پیلوری، نوعی باکتری که می تواند عفونت و التهاب در معده را به وجود بیاورد.
- استفاده مکرر از آسپرین (بایر)، ایبوپروفن (ادویل) و سایر داروهای ضد التهاب (خطر مرتبط با این رفتار در زنان و افراد بالای ۶۰ سال افزایش می یابد)
- سیگار کشیدن
- نوشیدن بیش از حد الکل
- پرتودرمانی
- سرطان معده
علائم زخم معده
شایع ترین علامت زخم معده “Peptic Ulcer“، سوزش معده است که از ناف تا قفسه سینه امتداد دارد و می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در برخی موارد، درد ممکن است شما را در شب از خواب بیدار کند. زخم های کوچک معده ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامتی ایجاد نکنند.
سایر علائم شایع زخم معده عبارتند از:
- تغییر در اشتها
- حالت تهوع
- مدفوع خونی یا تیره
- کاهش وزن بدون دلیل
- سوء هاضمه
- استفراغ
- درد قفسه سینه
آزمایش ها و معاینات زخم معده
دو نوع آزمایش برای تشخیص زخم معده وجود دارد. آنها آندوسکوپی فوقانی و سری دستگاه گوارش فوقانی (GI) نامیده می شوند.
آندوسکوپی فوقانی
در این روش، پزشک یک لوله بلند با دوربین را از طریق گلو و معده و روده کوچک وارد کرده تا ناحیه زخم را از نظر زخم بررسی کند. این ابزار همچنین به پزشک اجازه می دهد تا نمونه های بافتی را برای معاینه بردارد.
همه موارد نیاز به آندوسکوپی فوقانی ندارند. با این حال، این روش برای افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان معده هستند توصیه می شود. این شامل افراد بالای ۴۵ سال و همچنین افرادی شده که موارد زیر را تجربه می کنند:
- کم خونی
- کاهش وزن
- خونریزی دستگاه گوارش
- مشکل در بلع
دستگاه گوارش فوقانی
اگر در بلعیدن مشکل ندارید و خطر ابتلا به سرطان معده در شما کم است، پزشک ممکن است به جای آن آزمایش دستگاه گوارش فوقانی را توصیه کند. برای این روش، مایع غلیظی به نام باریم (بلع باریم) می نوشید. سپس یک تکنسین از معده، مری و روده کوچک عکس برداری با اشعه ایکس می کند. این مایع به پزشک شما امکان می دهد زخم را مشاهده و درمان کند.
از آنجا که هلیکوباکتر پیلوری علت زخم های گوارشی است، همچنین پزشک آزمایشی برای بررسی این عفونت در معده انجام می دهد.
نحوه درمان زخم معده
درمان به علت اصلی زخم شما بستگی دارد. اگر آزمایش ها نشان دهد که بیمار مبتلا به عفونت میکروب معده است، پزشک ترکیبی از داروها را تجویز می کند. شخص باید داروها را تا دو هفته مصرف کند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها برای کمک به از بین بردن عفونت ها و مهارکننده های پمپ پروتون (PPI) برای کمک به کاهش اسید معده هستند.
ممکن است عوارض جانبی جزئی مانند اسهال یا ناراحتی معده ناشی از رژیم های آنتی بیوتیکی را تجربه کنید. اگر این عوارض جانبی باعث ناراحتی قابل توجهی شدند یا به مرور زمان بهبود نیافتند، با پزشک خود صحبت کنید.
اگر پزشک تشخیص دهد که عفونت هلیکوباکتر پیلوری ندارید، ممکن است مصرف داروهای مهارکننده پمپ پروتون (مانند پریلوسک یا پرواسید) با نسخه یا بدون نسخه را تا هشت هفته برای کاهش اسید معده و کمک به بهبود زخم معده توصیه کند.
مسدودکننده های اسید مانند فاموتیدین (پپسید) نیز می توانند اسید معده و درد زخم را کاهش دهند. این داروها هم به صورت تجویزی و هم بدون نسخه در دوزهای پایین تر در دسترس هستند.
پزشک همچنین ممکن است سوکرالفات (کارافات) را تجویز کند که معده را پوشانده و باعث کاهش علائم زخم معده میشود.
بهترین قرص برای زخم معده
امپرازول، پنتوپرازول و لانزوپرازول، PPI هایی هستند که بیشتر برای درمان زخم معده استفاده می شوند. عوارض جانبی این داروها معمولاً خفیف است، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد: سردرد، اسهال یا یبوست.
عوارض زخم معده
زخم معده درمان نشده می تواند به مرور زمان بدتر شود. همچنین احتمال دارد آن ها منجر به عوارض جدی تری برای سلامتی شوند، مانند:
- سوراخ شدن: سوراخی در پوشش معده یا روده کوچک ایجاد شده و عفونت را به وجود می آورد. نشانه زخم سوراخ شده، درد ناگهانی و شدید شکم است.
- خونریزی داخلی: زخم هایی که در طول این زمان خونریزی دارند، می توانند منجر به از دست دادن خون قابل توجه شوند و بنابراین نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. علائم زخم خونریزی دهنده شامل سرگیجه، سبکی سر و مدفوع سیاه (ملنا) است.
- بافت اسکار: این بافت ضخیمی است که پس از آسیب ایجاد می شود. این بافت عبور غذا از دستگاه گوارش را دشوار می کند. علائم بافت اسکار شامل استفراغ و کاهش وزن است.
هر سه عارضه جدی هستند و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- درد ناگهانی و شدید شکم
- غش، تعریق بیش از حد یا گیجی، زیرا این موارد ممکن است علائم شوک باشند
- خون در استفراغ یا مدفوع
- شکمی که لمس آن سخت است
- درد شکمی که با حرکت بدتر می شود اما با دراز کشیدن کاملاً بدون حرکت بهبود می یابد
روش های پیشگیری از ابتلا به پپتیک اولسر
برای پیشگیری از زخم معده، روی تغییرات سبک زندگی مانند مدیریت مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID)، ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل و رعایت بهداشت خوب تمرکز کنید. علاوه بر این، یک رژیم غذایی سالم، مدیریت استرس و غذاهای غنی از پروبیوتیک می توانند در پیشگیری نقش داشته باشند.
1. مدیریت مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپرین می‌توانند پوشش معده را تحریک کنند. در صورت امکان، مصرف NSAID را کاهش داده یا از آن اجتناب کنید.
- با غذا مصرف شود: اگر مصرف NSAIDs ضروری است، مصرف آنها با غذا یا یک لیوان پر از آب می تواند به کاهش تحریک معده کمک کند.
- جایگزین ها را در نظر بگیرید: در مورد مسکن های جایگزین مانند استامینوفن با پزشک خود صحبت کنید.
- مهارکننده های پمپ پروتون: در برخی موارد، پزشک شما ممکن است مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) یا سایر داروها را برای محافظت از پوشش معده شما در هنگام مصرف NSAIDs توصیه کند.
2. ترک سیگار:
سیگار کشیدن خطر ابتلا به زخم معده را افزایش داده و مانع از بهبود آنها می شود. ترک سیگار برای پیشگیری بسیار مهم است.
3. مصرف الکل را محدود کنید:
الکل می تواند پوشش معده را از بین ببرد و آن را مستعد ابتلا به زخم معده کند. کاهش یا قطع مصرف الکل توصیه می شود.
4. رعایت بهداشت:
دست ها را مرتباً بشویید: بهداشت خوب دست ها، به خصوص قبل از غذا، می تواند به جلوگیری از عفونت های هلیکوباکتر پیلوری، یکی از علل شایع زخم معده، کمک کند.
