فیستول مقعدی در بارداری؛ عوارض و روشهای درمان + پیشگیری

تغییرات هورمونی و فیزیکی در دوران بارداری می توانند خطر ابتلا به برخی بیماری ها از جمله دیابت بارداری و واریس را افزایش دهد. یکی از شرایط خاص دردناک و ناراحت کننده ای که ممکن است ایجاد شود فیستول مقعدی در بارداری است که به دلیل عفونت یا فشار طولانی مدت در ناحیه پری مقعد ایجاد شده و منجر به ناراحتی و عوارض در دوران بارداری و بعد از آن می شود.

فیستول مقعدی در دوران بارداری چیست؟

بارداری یک سفر پر تحول است که مادر را در حالی که او در حال پرورش و محافظت از فرزند خود است، با چالش‌ های جسمی و عاطفی مواجه می‌ کند. در طول این نه ماه، مادر به طور بی‌ دریغ سلامت و رفاه کودک خود را در اولویت قرار داده، که همراه با تحمل ناراحتی‌ ها و آماده شدن برای تجربه شدید زایمان است. اما در کنار این چالش‌ ها، ممکن است با یک وضعیت دردناک و غیر منتظره در مقعد روبرو شود که فیستول مقعدی نام دارد.

فیستول مقعدی یک تونل غیرطبیعی است که بین کانال مقعد و پوست اطراف آن شکل می‌ گیرد، که معمولاً نتیجه عفونت یا آبسه‌ ای است که درمان نشده. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی، فشار زیاد بر ناحیه مقعد و یبوست می‌ توانند فیستول مقعدی را ایجاد کنند. این وضعیت باعث ناراحتی شدید، درد و ترشح چرک یا مدفوع شده و کیفیت زندگی مادر را قبل و بعد از زایمان تحت تاثیر قرار می دهد.

بیشتر بخوانید: عمل جراحی فیستول در بارداری مجاز است؟

علائم فیستول مقعدی در دوران بارداری

نشانه های این عارضه در دوره حاملگی ممکن است با دیگر بیماریهای مقعدی اشتباه تشخیص داده شود. به همین منظور در صورت بروز هر یک از علائم زیر در این دوره حساس به پزشک مراجعه کنید:

• درد یا ناراحتی مداوم در ناحیه مقعد
• ترشح چرک یا مدفوع از پوست اطراف مقعد
• تورم یا قرمزی در اطراف مقعد
• خارش یا تحریک در ناحیه مقعد
• درد غیرقابل توضیح هنگام دفع مدفوع
• آبسه‌ های مقعدی مکرر
• ترشح بدبو از مقعد
• درد شکم یا ناحیه لگن
• تب
• حساسیت در ناحیه مقعد
• مشکل در کنترل حرکات روده (بی‌ اختیاری مدفوع)
• ناراحتی بیشتر هنگام نشستن یا ایستادن برای مدت طولانی
• حالت تهوع یا استفراغ
• یبوست یا اسهال
• درد یا ناراحتی هنگام فعالیت جنسی
• احساس پُری یا فشار در رکتوم

روش های درمان فیستول در بارداری

بر اساس تحقیقات پزشکی، فیستول مقعدی یک وضعیت آزاردهنده است که به‌ ویژه در دوران بارداری نیاز به رسیدگی فوری دارد. در برخی موارد، اگر فیستول کوچک باشد، ممکن است با رعایت بهداشت مناسب و مراقبت‌ های لازم خود به‌ خود بهبود یابد. پزشکان معمولاً نشستن در وان آب گرم (حمام سیتز)، تغییر رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست و در صورت وجود عفونت، مصرف آنتی‌ بیوتیک را توصیه می‌ کنند.

بااین‌حال، بیشتر موارد فیستول مقعدی در بارداری نیاز به مداخله پزشکی دارند. که پزشک در اغلب موارد برای بعد از بارداری درمان را تنظیم میکند.

اگر مشکل ادامه یابد، ممکن است یک روش جراحی جزئی مانند فیستولوتومی (باز کردن و تخلیه فیستول) انجام شود. در برخی بیماران، پزشک از ستون (نخ جراحی مخصوص) برای باز نگه‌ داشتن فیستول استفاده کرده تا به‌ مرور زمان ترمیم شده و احتمال عود کاهش یابد. در موارد پیچیده‌ تر، ممکن است جراحی فلپ یا درمان‌ های کم‌ تهاجمی مانند لیزر موردنیاز باشد.

انتخاب روش درمان در دوران بارداری به شدت فیستول و مرحله بارداری بستگی دارد. پزشکان با دقت مزایا و معایب هر روش را ارزیابی می‌ کنند تا سلامت مادر و جنین حفظ شود. مراجعه زودهنگام به پزشک می‌ تواند به کنترل علائم و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.

بیشتر بخوانید: لیزر فیستول مقعد چگونه است

دلایل ایجاد فیستول در حاملگی

علت متعددی برای ایجاد فیستول در بارداری در نظر گرفته شده است که عبارتند از:

• تغییرات هورمونی: نوسانات هورمونی مرتبط با بارداری می‌ تواند بافت‌ ها را ضعیف کرده و بهبود زخم را کند کند و خطر عفونت‌ هایی که ممکن است منجر به تشکیل فیستول شود را افزایش می‌ دهد.
• یبوست مزمن: افزایش فشار روی ناحیه رکتوم به دلیل یبوست مربوط به بارداری می تواند باعث پارگی های کوچک (شقاق مقعد) شود که ممکن است عفونی شده و به فیستول تبدیل شود.
• آبسه مقعدی: یکی از علل شایع فیستول مقعدی، آبسه زمانی رخ می دهد که غده ای در داخل مقعد مسدود و عفونی شده که منجر به تشکیل چرک و در نهایت ایجاد فیستول می شود.
• زایمان طولانی یا دشوار: فشار و فشار زیاد بر ناحیه پری مقعد در طول زایمان طولانی مدت واژینال می تواند به آسیب بافتی کمک کند و احتمال فیستول را افزایش دهد.
• بیماری التهابی روده (IBD): شرایطی مانند بیماری کرون که باعث التهاب مزمن در دستگاه گوارش می شود، می تواند بافت ها را ضعیف کرده و مسیرهایی برای تشکیل فیستول ایجاد کند.
• تضعیف سیستم ایمنی: بارداری به طور طبیعی سیستم ایمنی را سرکوب می کند و بدن را در برابر عفونت هایی که می تواند منجر به فیستول مقعدی شود آسیب پذیرتر می کند.
• عفونت ها: عفونت های باکتریایی در ناحیه رکتوم یا پری مقعد، از جمله عفونت های مقاربتی، می توانند در ایجاد فیستول نقش داشته باشند.

آیا جراحی در دوران بارداری امکان‌ پذیر است؟

جراحی فیستول مقعدی در دوران بارداری معمولاً به دلیل خطرات احتمالی برای مادر و جنین، تا حد امکان به بعد از زایمان موکول می‌ شود. با این‌ حال، در موارد شدید که فیستول باعث عفونت گسترده، درد غیرقابل تحمل یا عوارض جدی می‌ شود، پزشکان ممکن است روش‌ های کم‌ تهاجمی را برای مدیریت و درمان انتخاب کنند.

عوارض و خطرات فیستول در دوران حاملگی

فیستول مقعدی یا فیستول واژینال در دوران حاملگی می‌ تواند مشکلات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. این عارضه معمولاً ناشی از عفونت‌ های مزمن، بیماری کرون، زایمان‌ های سخت یا جراحی‌ های قبلی است. از جمله خطرات و عوارض فیستول در بارداری می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش خطر عفونت: فیستول باعث انتقال عفونت از روده یا مقعد به واژن یا سایر بافت‌ ها شده و می‌ تواند به عفونت‌ های شدید و حتی سپسیس منجر شود.
• درد و ناراحتی شدید: فشار ناشی از رشد جنین ممکن است علائم فیستول را تشدید کند و باعث درد مداوم و خونریزی شود.
• مشکلات گوارشی و ادراری: بسته به محل فیستول، مادر ممکن است با بی‌ اختیاری مدفوع یا نشت ادرار مواجه شود.
• خطر زایمان زودرس: التهاب و عفونت‌ های ناشی از فیستول می‌ توانند باعث انقباضات رحمی و افزایش احتمال زایمان زودرس شوند.
• مشکل در زایمان طبیعی: در موارد شدید، فیستول ممکن است مسیر زایمان را تحت تأثیر قرار داده و نیاز به سزارین را افزایش دهد.

در صورت تشخیص فیستول در بارداری، مدیریت پزشکی با آنتی‌ بیوتیک‌ ها، مراقبت‌ های بهداشتی دقیق و در برخی موارد جراحی پس از زایمان توصیه می‌ شود.

روش های پیشگیری از ایجاد فیستول در بارداری

اگر قبل از دوره بارداری تجربه درمان فیستول داشتید، اهمیت بسیاری دارد که در این دوران پر ریسک نیز با دنبال کردن روشهای پیشگیری، از عود فیستول خود جلوگیری کنید:

۱. رژیم غذایی متعادل داشته باشید

رژیم غذایی متعادل باعث حفظ سلامت معده و دستگاه گوارش می‌ شود. پرهیز از غذاهای چرب، فست‌ فود و غذاهای تند، سیستم گوارش را سالم نگه داشته و از بروز مشکلات جلوگیری می‌ کند. 

سایر گزینه‌ ها برای حفظ سلامت روده عبارتند از:

مصرف غلات کامل، سبزیجات برگ‌ سبز و میوه‌ ها

غنی‌ سازی رژیم غذایی با غذاهای پرفیبر و غلات، حرکات روده را تسهیل می‌ کند. افزایش مصرف فیبر به کاهش یبوست کمک کرده و حرکات روده را راحت‌ تر می‌ سازد. این کاهش فشار روی کانال مقعدی می‌ تواند نقش مهمی در جلوگیری از تشکیل مجدد فیستول داشته باشد.

کاهش مصرف غذاهای چرب، چون ضایعات چرب باعث آسیب به کانال مقعدی، انسداد تونل فیستول و در نهایت تشکیل آبسه اطراف مقعد می‌ شود که از دلایل اصلی درد فیستول است.

۲. آب بیشتری بنوشید

نوشیدن حداقل یک و نیم لیتر آب در روز به جلوگیری از یبوست کمک کرده و فشار روی ناحیه فیستول را کاهش می‌ دهد. سایر مزایای مصرف آب شامل:

• نرم کردن ضایعات و پاکسازی روده، که باعث حرکات روان‌ تر روده و کاهش فشار روی کانال مقعدی می‌ شود.
• آب همچنین در جلوگیری از انسداد روده موثر است، به‌ ویژه در شرایطی که مشکلات گوارشی وجود دارد. افزایش مصرف آب می‌ تواند چرک را رقیق کرده و احتمال تشکیل آبسه را کاهش دهد.

۳. استفاده از بالش مخصوص

نشستن طولانی‌ مدت در محل کار فشار مضاعفی بر کمر و پاها وارد می‌ کند که در دوره بارداری می‌ تواند مشکل فیستول را تشدید کند. استفاده از بالش حلقه‌ ای (doughnut pillow) و همچنین بالش های بارداری زمان خواب می‌ تواند فشار در ناحیه شکم و مقعد را کاهش دهد.

۴. رعایت بهداشت شخصی مناسب

خشک نگه‌ داشتن ناحیه مقعد بسیار مهم است. رعایت کامل بهداشت فردی، به‌ ویژه تمیز کردن دقیق ناحیه مقعد پس از ادرار یا دفع، به جلوگیری از عفونت‌ های پوستی و کاهش تحریکات پرینال کمک می‌ کند.

۵. تقویت سیستم ایمنی

رژیم غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ و ویتامین C مانند ماهی، روغن زیتون و مرکبات، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و میزان التهاب ناشی از فیستول پرینال را کاهش می‌ دهد.